ΣΦΑΚΑ, ΣΗΤΕΙΑΣ, SFAKA, SITIAS, SPHACA, LASSITHI, MOCHLOS, TOURLOTI, LASTROS, ΤΟΥΡΛΩΤΗ, MOULIANA, ΝΟΜΟΣ ΛΑΣΗΘΙΟΥ, ΛΑΣΙΘΙΟΥ, LASITHI, SHTEIA, ΣΗΤΕΙΑ, ΚΑΒΟΥΣΙ, KAVOUSSI, KAVOUSI

Το χωριό μας η Σφάκα (Sfaka or Sphaka) είναι από τα ωραιότερα χωριά της Κρήτης και μαζί με το φυσικό της επίνειο το Μόχλος (Mochlos) είναι άριστο μέρος για ήσυχες διακοπές.
Φωτογραφία της Σφάκας από Δορυφόρο.

Πού είμαστε: Σε σφαιρικό σύστημα συντεταγμένων είμαστε σε: α) Ύψος από επιφάνεια θαλάσσης (το λεγόμενο Altitude) 236 μέτρα, β) Γεωγραφικό Μήκος (Longitude), 25o 55' 23" Ανατολικό (East) γ) Γεωραφικό Πλάτος (Latitude): 35o 09' 16" Βόρειο (North)
(Το παραπάνω γεωγραφικό μήκος και γεωγραφικό πλάτος χαρακτηρίζουν ακριβώς το σημείο που τέμνεται η εθνική οδός Αγίου Νικολαόυ - Σητείας με τον επαρχιακό Δρόμο: Σφάκας - Μόχλους, δηλαδή στο σημείο μεταξύ παλαιού καφενείου του Ράφτη και καταστήματος Γιάννη Στριλιγκά). Ακόμη, είμαστε 30 χιλιόμετρα δυτικά-νοτιοδυτικά της πόλεως της Σητείας.

Πόσοι είμαστε (ή καλλίτερα πόσοι μείναμε)
Το 1981 ήμασταν 488 άτομα, το 1991 πέσαμε στους 385 και το 2001 ακόμα πιο κάτω. Αντίθετα οι Σφακιανοί της Διασποράς αυξάνονται και πληθύνονται (σαν κι αυτούς εδώ) και δεν ξεχνούν ποτέ το χωριό. Δείτε τι αισθάνονται οι Σφακιανοί που ζούνε μακράν της Σφάκας εδώ

Δύο οι Πιθανές Ετυμολογίες του Ονόματος του χωριού μας:
1) Όλοι ασφαλώς ξέρουμε το θάμνο με το όνομα Σφάκα (Φλωμίς η θαμνώδης, Phlomis fruticosa). Λέγεται ότι στον ίσκιο μιας τέτοιας σφάκας "εκάθουντονε οι περασάρηδες να ξεκουραστούνε". Από την συνεχή χρήση του "θα κάτσομε στη σφάκα", στο τέλος επικράτησε να λέγεται Σφάκα το μέρος.
ΣΦΑΚΙΑΝΟ ΞΕΚΑΘΑΡΟΓΛΩΣΣΙΔΙ:
Από πίσω από τη σφάκα ήχωσε ο Παπάς τη φλάσκα.
"Σφάκα! Χώνε μου τη φλάσκα, φλάσκα χώσου μες στη σφάκα".
Παπά! "Εύρε μου τη φλάσκα από πίσω από τη σφάκα".
Παπά! "Ξέσυρε τη σφάκα για να πιάσομε τη φλάσκα!"

2) Ο Ενετός Βάιλος της ευρύτερης περιοχής είχε 4 κόρες. Την πρώτη και καλλίτερη τη λέγανε Σοφία. Αυτή η Σοφία ήτανε μεγάλη και εύσωμη και ενώ ο πατέρας της την φώναζε Σοφία, ο υπόλοιπος κόσμος την αποκαλούσε Σοφάκα. Τις τρεις αδελφές της Σοφάκας λέγανε: Τσιμέλα (από αυτήν βγήκε το τοπωνύμιο Κιμέλα, περιοχή ανάμεσα σε Σφάκα και Τουρλωτή), Πελεγκρίνα (= Προσκυνήτρια στα Ιταλικά, από αυτήν βγαίνει η Πελεγρίνα, τοπωνύμιο στην Τουρλωτή) και την πιο μικρή Στεφανία πού έδωσε το όνομα της στη Στεφανιά (τοπωνύμιο στην Τουρλωτή). Όταν μοίρασε ο Βάιλος το τεράστιο φέουδο στους γαμπρούς του, ο γαμπρός από την πρωτοκόρη έλαβε μια τεράστια περιφέρεια που ήταν το φέουδο της Σοφάκας ή με τον καιρό Σφάκας (και ούτως, κατά μία εκδοχή προέκυψε το "Σφάκα"), ο γαμπρός της δεύτερης πήρε μια μεγάλη περιοχή στα ανατολικά του προηγούμενου και έτσι έγινε το φέουδο της Τσιμέλας. Λόγω του ότι το "Τσι" και το "Κι" στη διάλεκτο μας ακούγονται περίπου το ίδιο, από το Τσιμέλα προήλθε το Κιμέλα. Ο γαμπρός της τρίτης πήρε το φέουδο που ονομάστηκε φέουδο της Πελεγκρίνας ή επί το ελληνικότερον "Πελεγρίνας" ανατολικά από το προηγούμενο και οπωσδήποτε μικρότερο και τέλος ο γαμπρός της Στεφανίας πήρε το τελευταίο φέουδο και έτσι προήλθε η Στεφανία που με τον καιρό έγινε Στεφανιά.

Ποία η ορθή γραφή του ονόματος Σφάκα στις ξένες γλώσσες
Στο σημείο αυτό θέλαμε να πούμε ότι παρά το ότι οι επί της εθνικής οδού πινακίδες αναγράφουν το όνομα του χωριού μας και στα Αγγλικά ως Sfaka, ορθότερον θα ήτο εάν αναγράφετο ως Sphaka ή ακόμα ορθότερον ως Sphaca. Τούτο διότι είναι γνωστόν ότι η εκ της Ελληνικής Γλώσσης μεταφορά εις το Λατινικό Αλφάβητο, αλλά και εις απάσας τας Λατινογενείς γλώσσας, απαιτεί την μεταγραφή του φθόγγου φ ως ph (και ουχί ως f) καθώς επίσης και του φθόγγου κ ως c (και ουχί ως k). Για το λόγο τούτο εις πολλά έγγραφα ενετών, άγγλων περιηγητών, αλλά και αμερικανών αρχαιολόγων (οίτινες προσφάτως ανέσκαψαν το της Σφάκας επίνειον, το Μόχλος, αλλά και την έναντι αυτού ευρισκομένην νήσον Ψύλλον) το χωριό μας αναγράφεται ως Sphaca, ή σπάνια Sphaka, και ποτέ Sfaka. Επί της Ενετοκρατίας και Τουρκοκρατίας το χωριό εξηκολούθη να ονομάζεται Σφάκα και από αυτούς ακόμη τους κατακτητάς. Σημειωτέον ότι η Σητεία (Sitia or Siteia) κατά τους ύστερους χρόνους της Τουρκοκρατίας ελέγετο από τους Τούρκους Ιμνιέ.

Οι Έλληνες (ή Ρωμιοί ή ορθότερον Ρωμηοί όπως ελέγοντο τότε οι κάτοικοι και όπως μπορούμε ακόμη και σήμερον να αυτοαποκαλούμαστε προς χάριν της τεραστίας πολιτιστικής κληρονομίας την οποία μας άφησε η παμμέγιστη ορθόδοξη Ελληνική Αυτοκρατορία των Μέσων Χρόνων (η λεγομένη και "Βυζαντινή")) δεν εχρησιμοποίησαν ποτέ το τουρκικό όνομα.

Η ιστοσελίδα αυτή θα παρουσιάζει τα νέα της Σφάκας και ο,τι άλλο ενδιαφέρον υπάρχει.
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 6973743524. Δημοτικές Εκλογές 2006
Εmail

Ιστορία:
Το 1983 ο Σύλλογος των Σφακιανών της Αθήνας προκήρυξε διαγωνισμό με θέμα την Ιστορία της Σφάκας. Ο συντάκτης της σελίδας αυτής βραβεύτηκε τότε. Από το διαγωνισμό αυτό υπάρχει το χειρόγραφο το οποίο δακτυλογραφείται και σε λίγες μέρες θα είναι on-line.

Το Παλαιό Σχολείο:
Το Παλαιό Σχολείο μας ή όπως το λέμε: "Παλιό Σκολειό" συνδέθηκε με τη ζωή και την παιδεία
του όμορφου χωριού μας για δεκαετίες ολόκληρες.
Από εδώ πέρασαν γενιές και γενιές Σφακιανών .... (Κάντε Κλικ εδώ για περισσότερα)

Το Νέο Σχολείο - το Νηπιαγωγείο:
(Κάντε Κλικ εδώ για περισσότερα)

Πρόσωπα του Παλιού Καιρού
Ανάμεσα στις προσωπικότητες που το χωριό μας ανέδειξε διακρίνουμε

ΕΚΚΛΗΣΙΑ

* Ιερομόναχος π. Γεννάδιος Συλλιγνάκης, εθνομάρτυρας και ιερομάρτυρας, γνωστότατος για την ευρεία πατριωτική του δράση στους δύσκολους χρόνους της κατοχής. Υπήρξε ηγούμενος στην Ιερά Μονή Τοπλού με ηγετική θέση σε ομάδα εθνικής αντίστασης. Συνελήφθη και εξετελέσθη από τους Γερμανούς στις φυλακές Αγιάς των Χανίων

* π.Εμμανουήλ Μαριδάκης. Σεβάσμιος κληρικός και ποιμήν, ανεδείχθη εις άγιο Γέροντα. Ήταν αγαπητός από όλους τους χωριανούς οι οποίοι τον εσέβοντο ως ιερό πρόσωπο.

ΣΤΡΑΤΟΣ

* Σταύρος Δανδουλάκης. Στρατηγός. Ο Δανδουλάκης είχε και δύο εξαίρετους γιούς, αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού, οι οποίοι δυστυχώς έχασαν τη ζωή τους σε τροχαία ατυχήματα.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

* Μιχαήλ Καπετανάκης, Δάσκαλος με πολύ μεγάλη προσφορά στο χωριό. Βλέπε και "Παλιό Σκολειό"

ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
* Εμμανουήλ Γ. Μαριδάκης. Εγγονός του παπά - Μαριδάκη, γιός του Γιώργη του Μαριδάκη. Διετέλεσε Γενικός επιθεωρητής ΕΛΤΑ Κρήτης

* Εμμανουήλ Ι. Μαριδάκης. Εγγονός του παπά - Μαριδάκη, γιός του Γιάννη του Μαριδάκη. Διετέλεσε Γενικός διευθυντής ΟΤΕ (σε όλη την Ελλάδα)

* Εμμανουήλ Ν. Μαστοράκης. Πατέρας του Νίκου Μαστοράκη. Προϊστάμενος του Ταχυδρομικού Γραφείου της Τουρλωτής έως το 1983.
Γραμματέας Ταχυδρομείου Παγκρατίου 1983-1988.

ΤΕΧΝΕΣ
* Γιώργης Φραγκιαδάκης ("Φραγκιαδογιώργης"), Παραδοσιακός Βιολάτορας με μεγάλο ταλέντο γνωστότατος πέρα κι από τα όρια της επαρχίας

* Μακρυνάκης ("Χοιρόπουλος"), Παλαιότερος από τον Φραγκιαδογιώργη οργανοπαίχτης της Λύρας. Οι κοντυλιές του διακρίνονταν για την μελωδικότητα και το γνήσιο Στειακό παίξιμο το οποίο, με βάση διηγήσεις της κόρης του Ειρήνης Μακρυνάκη, αντιγράφηκε εν πολλοίς από το Δερμιτζογιάννη

Λογοτεχνία - Γλώσσα- Διηγήματα

Στη Σφάκα "μιλιούμε" το ιδίωμα της Ανατολικής Κρήτης του οποίου μιά επιστημονική προσέγγιση γίνεται στο τέλος του Βιβλίου "ΚΡΗΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΕΣ" υπό Ν.Μαστοράκη.
Μπορείτε να κατεβάσετε στον υπολογιστή σας (δωρεάν) το μέρος αυτού του βιβλίου.

28 διηγήματα εμπνευσμένα από τη Σφάκα και τα γύρω χωριά κυκλοφορούν με τον Τίτλο
"ΚΡΗΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΕΣ" υπό Ν.Μαστοράκη. Το βιβλίο υπάρχει σε όλα τα βιβλιοπωλεία, στο Σούπερ Μάρκετ της Ένωσης Σητείας και έχει πουλήσει έως αυτή τη στιγμή 600 κομμάτια σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό. Επικοινωνήστε με 6973743524 για λεπτομέρειες.

Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας μέσα από 28 εκλεκτά διηγήματα ηθογραφεί, ψυχαγωγεί, τέρπει, διδάσκει. Το βιβλίο συνοδεύεται απο επιστημονική πραγματεία και επίσημη καταγραφή σε μορφή Γραμματικής και Συντακτικού της διαλέκτου της Κρήτης και στην οποία γράφτηκαν τα αθάνατα έργα της Κρητικής Λογοτεχνίας. Η από αιώνες απομονωμένη γεωγραφικά Κρήτη ακολούθησε τον δικό της γλωσσικό δρόμο τον οποίο χαρακτηρίζουν από τη μια οι παλαιές μορφές της Γραμματικής και οι παλαιές δομές του Συντακτικού που μας παραπέμπουν σε αρχαιότερες μορφές της γλώσσας μας και από την άλλη ο Ψυχαρικός νεωτερισμός στην προφορά και το λεγόμενο φωνηεντισμό. Η σημασία της κρητικής διαλέκτου είναι τεράστια, μια και μπορεί να μας δείξει και να μας διδάξει ζωντανά τους κρίκους που συνδέουν τη σημερινή νεοελληνική με τη μεσαιωνική και αρχαία ελληνική γλώσσα.
(Στη φωτογραφία εξωφύλλου: ο Φραγκιαδογιώργης παίζει βιολί και ο Νικολής τ'Αλεξαντρή (Ν.Μαστοράκης) τον συνοδεύει με νταούλι. Μόχλος: 4/9/1964)

ή ακόμα
http://worldses.org/crete/mantinades.htm

Εκκλησίες της Σφάκας
1. Τίμιος Σταυρός (Ενοριακός Ναός), εορτάζει στην Ύψωση του Σταυρού, 14 Σεπτεμ.

2. Παλαιά Εκκλησία Τιμίου Σταυρού - Άγιος Χαράλαμπος, εορτάζει στην Ύψωση του Σταυρού, 14 Σεπτεμ. καί στις 10 Φεβρουαρίου τον Άγιο Χαράλαμπο.

3. Αγία Τριάδα - Παναγία (παλαιός Ενοριακός Ναός της ξεχωριστής ενορίας του κάτω χωριού - προπολεμικά), εορτάζει της Αγίας Τριάδος. Το βορεινό κλίτος είναι αφιερωμένο στην Γέννηση της Θεοτόκου.
Ναός με σπουδαίο ιστορικό - αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
Υπάρχει κτητωρική επιγραφή του 1643 με υπογραφή Μιχαήλ Συλιγνά, ο οποίος είχε έρθει από τα μέρη των Χανίων και από τον οποίν προήλθαν όλοι οι Συλλιγνάκηδες της Σφάκας

4. Άγιος Βασίλειος, στην τοποθεσία "Παλιό Χωριό". 1 Ιανουαρίου. Να σημειωθεί ότι ο ναός αυτός χτίστηκε πάνω στα ερείπεια αρχαιότατου ναού ο οποίος ήταν και ο παλαιός ενοριακός ναός του παλιού χωριού το οποίο κατεστράφη υπό των Αράβων όταν αυτοί κατέκτησαν την Κρήτη.

5. Άγιος Νικόλαος, στο δρόμο προς το Μόχλος, συνοικία "τραβάδι", 6 Δεκεμρίου

6. Άγιος Γεώργιος, στην ομώνυμη τοποθεσία, 23 Απριλίου ή Δευτέρα Πάσχα

7. Αγία Ειρήνη. Κοιμητηριακός Ναός. 5 Μαΐου

8. Άγιοι Σαράντα, στην ομώνυμη τοποθεσία, 9 Μαρτίου

9. Άγιοι Πάντες, στην τοποθεσία "Κλίμα". Κυριακή Αγίων Πάντων

10. Προφήτης Ηλίας. Νέος ναός σχετικά. Είναι στην τοποθεσία Ξερόν Ελίδι, 20 Ιουλίου

11. Άγιος Ανδρέας. Βρίσκεται λίγο πριν το Μόχλος. 30 Νοεμβρίου

Ιδιαίτερα οι Σφακιανοί ευλαβούνται τον Τίμιο Σταυρό (που είναι και Προστάτης του χωριού), τον Άγιο Χαράλαμπο, την Παναγία και τον Άη Γιώργη. Η ζωντανή μας παράδοση έχει τις βαθιές τις ρίζες της και φαίνεται ότι παρά την εξέλιξη και τον τουρισμό, το χωριό διατηρεί ανόθευτα τα ήθη και τα έθιμα του, κάτι που αποδεικνύεται και από την καθολική συμμετοχή μας στις λατρευτικές εκδηλώσεις του Πάσχα, του Δεκαπενταύγουστου, των Χριστουγέννων και των τοπικών πανηγύρεων.

Μόχλος
Το φυσικό επίνειο της Σφάκας είναι το Μόχλος. Μέρος παραθαλάσσιο τουριστικό. Παρόλο που στο Μόχλος ζούν και κάποιοι κάτοικοι των διπλανών χωριών, η πλειοψηφία είναι Σφακιανοί (>80%) και οι οποίοι έχουν στα χέρια τους όλη σχεδόν την επιχειρηματική δραστηριότητα (τουριστική και εμπορική) του μέρους. Το Μόχλος συνδέθηκε για πρώτη φορά με οδικό δρόμο με τη Σφάκα στα 1948, δρόμο τον οποίο άνοιξαν οι Σφακιανοί με κασμάδες, αξίνες και φτιάρια. Ηλεκτροδοτήθηκε στα 1980. Ο δρόμος αυτός ασφαλτοστρώθηκε λίγα χρόνια μετά. Το Μόχλος με το αξεπέραστο φυσικό του κάλος και την σπανία του αισθητική ομορφιά αποτελεί το καμάρι της Σφάκας.

Ακολουθούν κάποιες φωτογραφίες από το Μόχλος. Περισσότερες φωτογραφίες εδώ

Αεροφωτογραφία.
Το Μόχλος με το απέναντι νησάκι, τον "Ψύλλο" (στο οποίο έχουν βρεθεί σημαντικότατα μινωϊκά ευρήματα), σχηματίζουν ένα μπογάζι (μπογάζι = πορθμός, λέξη τουρκ.)
"Μέλι και γάλα να γενεί του Μόχλους το μπογάζι,
να το θωρεί η Αγάπη μου να μην αναστενάζει"

"Στου Φραγκιαδογιώργη" ή όπως λέει η ταμπέλα "Τα κοχύλια".
Το πιο ιστορικό ταβερνάκι στο Μόχλος. Από εδώ πέρασαν Υπουργοί (Α.Κουτσόγιωργας),
19/7/1986), Υφυπουργοί (Μ.Χατζηνάκης, Φ. Ιωαννίδης), Βουλευτές, Μητροπολίτες, Καλλιτέχνες (Μ.Λοΐζος, Β.Παπακωνσταντίνου κ.α.). Στην άκρη υπήρχε το παλιό τελωνείο που όμως κάποιοι το κατεδάφισαν πριν από λίγα χρόνια.
Το ταβερνάκι - καφενείο αυτό το είχε ο σπουδαίος βιολάτορας Φραγκιαδογιώργης, το οποίο το είχε από τον παππού του, και ο οποίος Φραγκιαδογιώργης το κληροδότησε στον εγγονό του επίσης Γ. Φραγκιαδάκη.
Στο "κοχύλια" λοιπόν αλλά και στο διπλανό κτίριο του τελωνείου, που δυστυχώς κατεδαφίστηκε, οι μνήμες των μεγαλυτέρων διατηρούν απίθανα γλέντια με το βιολί του Φραγκιαδογιώργη.

Μόχλος από μακρυά
"Του Μόχλους τα συμβόλαια δε γράφουνε μετόχια,
μα γράφουνε απετονιές, ξυλοσουπιές κι απόχια"

Μόχλος από μακρυά

Ανασκαφές στο νησάκι που είναι απέναντι από το Μόχλος (το λεγόμενο Ψύλλος)

Περισσότερες φωτογραφίες του Μόχλους εδώ

Γειτονικά Χωριά:
Θα θέλαμε να υπενθυμίσομε ότι η Σφάκα ευρίσκεται εις το Νομό Λασηθίου (Λασιθίου, Lassithi or Lasithi Prefecture). Τα πλησιέστερα εις αυτήν χωριά είναι: Λάστρος (Lastros), Τουρλωτή (Tourloti), Μυρσίνη (Myrsini) με τα οποία έχει οπτική επαφή. Δυτικότερα από τη Λάστρο (Lastros) είναι το Καβούσι (Kavoussi or Kavousi) και ανατολικότερα είναι τα Μέσα Μουλιανά (Messa Mouliana), Έξω Μουλιανά (Exo Mouliana) και ακόμα πιο ανατολικά το Χαμαίζι (Χαμαίζιον), (Hamezi, Chamezi) και η Σκοπή (Skopi, Scopi)). Αμέσως μετά η πανέμορφη και πολυτραγουδισμένη πρωτεύουσα της Επαρχίας Σητείας, Μητρόπολις του (ας μας επιτραπεί η έκφρασις) Σητειακού Πολιτισμού και Σητειακής Παράδοσης (Metropolis of Sitian Civilization and Sitian Tradition).

Συντάκτης της παρούσης Ιστοσελίδος: Νίκος Μαστοράκης